خودویرانگری یا خودتخریبی؛ به هر رفتاری گفته میشه که برای شخصی که اون کار رو انجام میده؛ مضر یا بالقوه مضر باشه.

این رفتارها در طول سال‌ها به وسیله روانشناس‌های مختلف شناسایی شدن و یک طیف داره که در انتهای اون خودکشی قرار می‌گیره.

این رفتارها می‌تونه عمدی، با انگیزه قبلی و یا ایجاد شده به شکل یک عادت باشه مثل عادت‌های اعتیاد آور. با مرکز مشاوره آفاق شیراز همراه باشید تا ببینیم این رفتارها چطور بوجود میان و چطور میشه اصلاحشون کرد.

البته به این نکته توجه داشته باشیم که رفتارهای خود تخریبی، چند لایه و پیچیده هستن و پرداختن به اون‌ها نیاز داره به یه رویکرد درمانی «ترکیبی» که شامل شبکه‌های پشتیبانی، دارو، کمک حرفه‌ای و محیط امن میشه.

درگیر شدن بعد از یک تصادف به ظاهر غیر عمدی، مصرف مواد مخدر، آسیب زدن به خود با شرکت در فعالیت‌های پرخطر، خودزنی بدنی، آسیب زدن به محبوبیت یا شهرت خود وقتی به یک موفقیت اجتماعی می‌رسیم، خود رو منزوی کردن و …. .

این لیست می‌تونه بی‌نهایت ادامه داشته باشه اما نکته اینجاست که گاهی خود شخص حتی نمی‌دونه در حال خود تخریبی هشت مگر اینکه دوستان دلسوزی داشته باشه که صادقانه اینو بهش یادآوری کنن.

گاهی هم وقتی رفتار مخربی از خودمون نشون میدیم؛ احساس می‌کنیم که باید الان دست از این کار بکشیم ولی یه چیزی درونمون میگه: ‌نمی‌تونم /نمی‌خوام!

ما گاهی خودمون رو در حال خراب کردن روابطمون، کوتاهی در محل کار، پرخوری، مصرف چیزی که برامون مضره یا انجام کاری که می‌دونیم برامون هیچ منفعتی نداره می‌بینیم؛ ولی باز نمی‌تونیم جلوی خودمون رو بگیریم!

به نظر غیرمنطقی میاد. نه؟

معمولا این رفتارها مواقعی شدت می‌گیرن که خیلی مضطربیم، یا خشم حل نشده‌ای از خودمون یا دیگران داریم و یا به سادگی: از والدینمون یاد گرفتیم که با خودمون اینطوری رفتار کنیم.

بعضی‌ها هم میگن آدم‌ها وقتی به خودشون آسیب می‌زنند که به وسیله دیگران آسیب دیده باشن. دلیلش هم اینه که ما یاد نگرفتیم خودمون رو دوست داشته باشیم، ما عادت به رفتار خوب نداریم، فکر می‌کنیم شایسته این رفتاریم.

شاید هم دلیلش اینه که ما از افرادی که بهمون آسیب زدن خشمگینیم، اما نمی‌تونیم خشممون رو نسبت به اونا ابراز کنیم پس اون خشم روی خودمون تخلیه می‌کنیم.

علت رفتارهای خودتخریبی

عوامل متعددی وجود داره که می‌تونه باعث رفتارهای خودتخریب‌گری در افراد بشه، ولی باید در نظر بگیریم که هر شخصی منحصر به فرده، پس دلیل تمایلات خود‌تخریبی هم می‌تونه در هر کسی متفاوت باشه ولی بعضی از عوامل رایج که می‌تونن تمایل به خود ویرانگری رو به وجود بیارن اینا هستند:

۱. مشکلات سلامت روان: کسایی که با مشکلات سلامت روان مثل افسردگی، اضطراب، اختلال دو قطبی، بیش‌فعالی/نقص تمرکز، اسکیزوفرنی و اختلال شخصیت مرزی دست و پنجه نرم می‌کنن؛ به عنوان یک مکانیزم مقابله یا راهی برای ابراز درد درونیشون ممکنه به رفتارهای خود تخریبی دست بزنن.

۲. تروما و تجربیات گذشته: کسانی که در گذشته اتفاقات آسیب‌زا، سوءاستفاده یا بی‌توجهی رو تجربه کردن، ممکنه رفتارهای خود تخریبی رو به عنوان راهی برای تحمل یا بیان شدت ناراحتی خودشون انجام بدن.

۳. عزت نفس پایین یا احساس شرم: این افراد رفتارهای خودتخریبی رو به عنوان نوعی خرابکاری انجام می‌دن و معتقدند که سزاوار خوشبختی یا موفقیت نیستند یا حتی لایق درد هستن.

۴. سوء مصرف مواد و اعتیاد: که می‌تونه باعث تشدید رفتارهای خود تخریبی بشه چون این افراد، به‌دست آوردن و استفاده از مواد مخدر یا الکل رو، به سلامت جسمی و روحی خودشون ترجیح میدن.

۵. روابط ناآروم یا آزاردهنده: می‌‌تونه تمایلات خود تخریبی رو در افراد زنده کنه؛ با هدف  کنار اومدن با درد اون رابطه یا به دست آوردن احساس کنترل.

۶. نداشتن مدیریت هیجان: اگر آدما مکانیزم‌های مقابله‌ای سالمی رو یاد نگرفته باشن، ممکنه موقع روبرو شدن با استرس، هیجان‌ها یا موقعیت‌های دشوار؛ برای تسکین یا فرار موقتی به رفتارهای خود تخریبی متوسل بشن.

۷. عوامل محیطی و اجتماعی: مثل فشار همسالان، هنجارهای فرهنگی یا انتظارات اجتماعی که می‌‌تونه باعث این رفتارها در بعضی‌ها بشه.

چطور میشه رفتارهای خود تخریب رو کاهش داد؟

خود ویرانگری مثل یک اسفنج، «مهربانی با خود و درک خود» رو در خودش جذب می‌کنه؛ برعکس «سرزنش» یکی از بزرگترین فعال‌کننده‌های خود تخریبیه.

اگر کسی رو در اطرافمون نداریم که با توجه و مهربونی جلوی خود ویرانگری ما را بگیره می‌تونیم خودمون این توجه و محبت رو به خودمون بدیم اما مهم‌تر از اون اینه که دست از سرزنش خودمون برداریم و هر کاری که به خاموش کردن سرزنشگر درونی‌مون کمک می‌کنه، فعالانه انجام بدیم.

وقتی می‌خواین یه تغییری در خودتون ایجاد کنید اول از همه باید این ذهنیت رو داشته باشید که «شما قادر به تغییر دادن هستید».

شما می‌تونید تغییر کنید و پیشرفت کنید، شما می‌تونید شادتر، باهوش‌تر و قوی‌تر باشید ولی اول، این تغییر رو باور کنید.

مغز یه اندام منعطفه؛ به طرز عجیبی، به میلیون‌ها روش مختلف، می‌تونه تغییر شکل بده.

مغز عادت‌ها رو می‌سازه و به وسیله عادت‌ها ساخته می‌شه و این یعنی «خود ما» خودمون رو می‌سازیم.

پس اول شروع کنید پله پله عادت‌هاتون رو تغییر بدید. نیازی به تغییر یک شبه نیست. خودتون رو به چالش بکشید تا در طول زمان و به تدریج بهتر بشید. در مورد خودتون صبور باشید. ما قرار نیست هرگز یک انسان کامل باشیم، فرایند تکامل یک روند دائمیه.

به ما فقط یه زندگی داده شده و بهترین کاری که می‌تونیم بکنیم اینه که در پایان اون زندگی نسخه بهتری از خودمون رو ساخته باشیم.